Bình luận và phân tích nghệ thuật tranh Đông Hồ sơn mài khắc “Gà trống”

Tác phẩm tranh dân gian Đông Hồ đề tài gà trống được tái hiện bằng chất liệu sơn mài khắc hiện đại.

Trong kho tàng mỹ thuật dân gian Việt Nam, tranh Đông Hồ luôn giữ một vị trí đặc biệt, gắn liền với không khí Tết và đời sống tinh thần của người dân. Bức tranh Đông Hồ khắc họa hình ảnh con gà trống – biểu tượng quen thuộc của điềm lành và bình minh – khi được thể hiện trên chất liệu sơn mài khắc hiện đại đã tạo nên một tác phẩm độc đáo kết nối giữa truyền thống và kỹ thuật mới. Bài viết này sẽ phân tích toàn diện giá trị mỹ thuật, ý nghĩa biểu tượng – nội dung, giá trị văn hóa – lịch sử của tác phẩm, đồng thời đánh giá sự thành công của nó trong việc kết hợp tranh dân gian với sơn mài.

Giá trị mỹ thuật

Kỹ thuật sơn mài khắc và ngôn ngữ tạo hình: Tranh được thực hiện bằng kỹ thuật sơn mài khắc, tức là sử dụng nhiều lớp sơn truyền thống (sơn ta) chồng lên nhau, rồi khắc chạm để lộ các lớp màu bên dưới. Cách làm này tạo nên hiệu ứng thị giác độc đáo: màu sắc ẩn hiện qua từng lớp sơn, vừa có độ sâu vừa lóng lánh dưới ánh sáng. Thật vậy, khi không dùng giấy điệp và màu mực như tranh Đông Hồ xưa, mà thay bằng sơn mài, bề mặt tranh trở nên óng ánh, rực rỡ nhờ sự kết hợp giữa sơn mài và sơn khắc​. Các họa sĩ đã khéo léo tận dụng chất liệu này để “lưu giữ các mạch dân gian” nhưng vẫn làm mới hình ảnh bằng hiệu ứng lấp lánh và gam màu rực rỡ của sơn mài​. Kỹ thuật cẩn vỏ trứng (nếu được sử dụng cho các mảng trắng) và những lớp sơn nhiều màu được mài phẳng cũng đóng góp vào việc diễn tả chi tiết và chất liệu độc đáo. Nhờ nhiều lớp sơn và công đoạn mài, ánh sáng trong tranh sơn mài trở nên huyền ảo: bề mặt tranh vừa phẳng mịn, vừa phản chiếu ánh sáng một cách lung linh, tôn lên hình khối và đường nét của con gà trống. Độ bóng của sơn mài tạo chiều sâu và sức sống cho tác phẩm – khi nhìn ở các góc độ khác nhau, màu sắc và ánh sáng trên tranh có thể biến đổi, mang lại trải nghiệm thị giác sinh động.

Bố cục và hình khối: Bố cục của bức tranh được tổ chức chặt chẽ và hài hòa, tuân theo tinh thần tranh dân gian. Hình ảnh chú gà trống chiếm vị trí trung tâm, chi phối toàn bộ bố cục. Con gà được thể hiện trong dáng đứng oai vệ, hiên ngang: ngực ưỡn, đầu ngẩng cao, mào đỏ dựng lên đầy kiêu hãnh. Có thể thấy nghệ nhân dân gian đã cách điệu dáng gà đang cất tiếng gáy sáng – miệng mở ra như đang gáy, đuôi xòe rộng uốn cong mềm mại. Thân gà được khắc họa bằng những mảng màu lớn, rõ ràng, kết hợp các đường cong uyển chuyển tạo nên hình khối chắc khỏe và cân đối. Không gian trong tranh mang tính ước lệ, phi phối cảnh theo lối dân gian: không có độ sâu ba chiều như hội họa phương Tây, thay vào đó các chi tiết được sắp xếp theo tầng lớp ý nghĩa. Chẳng hạn, bên cạnh chú gà có thể xuất hiện hình ảnh khóm trúc hoặc vài họa tiết mây, hoa lá tượng trưng, nhằm điền đầy không gian và làm nền tôn lên nhân vật chính. Mặt đất và bầu trời có thể chỉ được gợi lên bằng vài nét phác hoặc mảng màu trơn, tạo cảm giác phẳng đặc trưng của tranh Đông Hồ. Nhìn tổng thể, bố cục tranh gọn gàng, các mảng chính – phụ phân chia rõ nhưng vẫn hài hòa về tỷ lệ. Sự cân đối thể hiện ở việc con gà trống tuy lớn chiếm trung tâm nhưng không làm bố cục bị nặng nề, nhờ có những chi tiết phụ đối xứng hoặc cân bằng xung quanh (như khóm trúc thấp thoáng, vầng dương mọc hay chữ viết trang trí ở góc tranh). Tất cả hướng sự chú ý của người xem vào hình tượng gà trống đang gáy sáng, đồng thời dẫn dắt mắt nhìn một cách tự nhiên quanh tác phẩm.

Đặc điểm tạo hình dân gian: Tác phẩm thừa hưởng ngôn ngữ tạo hình mộc mạc mà tinh tế của tranh Đông Hồ truyền thống. Đường nét trong tranh khoáng đạt, dứt khoát và mang tính khái quát cao. Nghệ nhân không đi vào tả thực chi tiết lông hay vảy mà tối giản chúng thành những mảng màu và hoa văn trang trí giàu tính biểu cảm. Chẳng hạn, bộ lông nhiều màu của chú gà được thể hiện qua các mảng đỏ, vàng, xanh, trắng phối hợp nhịp nhàng, tạo nên vẻ rực rỡ và sinh động​. Những gam màu chính này được đặt cạnh nhau khéo léo, vừa tương phản rõ nét vừa hài hòa về tổng thể, làm bật lên sinh khí của hình tượng gà. Ta có thể thấy lối tô màu phẳng, không đánh bóng, đúng tinh thần “thuần phác” của tranh dân gian: màu nào ra màu nấy, viền quanh bằng những nét đen chắc khỏe nhằm nhấn mạnh hình thể. Bên cạnh đó, các họa tiết trang trí được sử dụng tinh tế: có thể là vảy trên mình gà cách điệu thành các chấm tròn liên tiếp, hay lông đuôi được vẽ thành những đường xoắn mềm đối xứng, gợi liên tưởng đến mây hoặc sóng nước – đây đều là những motif quen thuộc trong mỹ thuật cổ truyền. Sự lặp lại nhịp nhàng của hoa văn trên mào, lông, đuôi gà tạo nên tính trang trí cao, vừa làm đẹp vừa nhấn mạnh đặc điểm đối tượng. Dù giản dị, ngôn ngữ hình ảnh của tranh rất biểu cảm: đôi mắt nhỏ của chú gà được vẽ bằng chấm đen tròn nhưng toát lên thần thái nhanh nhẹn; thế đứng nghiêng mình tạo dáng chữ S của gà trống vừa uyển chuyển vừa vững chãi. Tất cả những yếu tố tạo hình dân gian ấy – nét vẽ giản lược mà gợi hình, màu sắc tươi tắn, tương phản mạnh, bố cục phẳng và trang trí – kết hợp nhuần nhuyễn trên chất liệu sơn mài đã tạo nên một tác phẩm vừa đậm đà bản sắc truyền thống, vừa mới lạ về thị giác. Người xem vì thế dễ bị cuốn hút bởi vẻ đẹp vừa quen thuộc, vừa lộng lẫy của bức tranh.

Giá trị biểu tượng và ý nghĩa nội dung

Biểu tượng gà trống trong văn hóa Việt: Từ lâu, con gà trống đã vượt khỏi vai trò một loài vật quen thuộc để trở thành một biểu tượng văn hóa mang nhiều ý nghĩa tích cực trong đời sống người Việt. Trước hết, gà trống gắn liền với hình ảnh bình minh và sự khởi đầu một ngày mới – tiếng gáy của nó xua tan màn đêm, báo hiệu ánh sáng mặt trời. Trong quan niệm dân gian, tiếng gà gáy sáng sớm là một điềm lành, tượng trưng cho sinh khí mới, cho sự thức tỉnh vạn vật sau đêm dài tăm tối. Bức tranh đã chuyển tải sinh động ý nghĩa này qua hình ảnh chú gà cất cao tiếng gáy gọi mặt trời: con gà trống gọi mặt trời lên, xua đuổi bóng đêm đen tối, như thể xua đuổi tà ma và mang lại may mắn, hứng khởi cho ngày mới, cho năm mới​. Bởi lẽ đó, từ xa xưa người Việt có tục lệ treo tranh gà trống trong nhà dịp Tết để cầu mong điều tốt đẹp và ánh sáng xua tan u ám. Thậm chí, có nơi còn dán tranh gà trống trước cửa để trừ tà, do tin rằng uy lực tiếng gáy và hình tượng dũng mãnh của “thần kê” sẽ bảo vệ gia đình. Theo nhiều tài liệu, gà trống tượng trưng cho sự dũng mãnh; nó gọi mặt trời lên để đẩy lùi bóng tối, nên “luôn được đặt ở cửa mỗi gia đình” như một vị thần canh giữ bình minh​. Nhà thơ Tú Xương từng nhắc rằng chỉ một bức tranh gà trống cũng đủ làm nên không khí Tết cho hàng vạn gia đình Việt​– cho thấy hình ảnh gà trống đã ăn sâu vào tiềm thức lễ tết của dân tộc như một biểu tượng của hạnh phúc, may mắn.

Ý nghĩa tín ngưỡng, phong tục: Gà trống không chỉ là con vật gần gũi trong đời sống nông nghiệp (báo thức nông dân, bắt sâu bảo vệ mùa màng) mà còn giữ vai trò trong nhiều tín ngưỡng dân gian. Trong lễ nghi truyền thống, gà trống thường được chọn làm vật hiến tế hoặc lễ vật dâng cúng tổ tiên và thần linh. Chẳng hạn, vào đêm Giao thừa, nhiều gia đình chuẩn bị một con gà trống luộc bày trên mâm cúng trời đất với ngụ ý nhờ chú gà gọi sáng năm mới, cầu cho một khởi đầu thuận lợi. Hình ảnh gà trống oai phong cũng xuất hiện trên bàn thờ: theo phong tục, người ta đặt gà trống trên ban thờ thần (chẳng hạn như bàn thờ thổ công), vì quan niệm gà trống kết nối dương gian và thần linh (trong khi thờ Phật thì kiêng sát sinh, chỉ cúng hoa quả)​. Trong vòng đời nông nghiệp, gà trống gắn bó mật thiết với người nông dân – nó thức tỉnh mọi người mỗi sớm mai, định nhịp sinh hoạt cho cả cộng đồng làng quê (xưa kia “gà gáy báo canh” giúp xác định thời gian trước khi có đồng hồ). Do vậy, gà trống được xem như sứ giả của mặt trời, mang lại sinh khí cho ruộng đồng và nhịp điệu cho lao động nông nghiệp. Ngoài ra, con gà còn đi vào nhiều trò chơi dân gian và lễ hội (như chọi gà – thể hiện tinh thần thượng võ; hay trở thành hình tượng trong tranh Tết với mong ước về vụ mùa bội thu, gia đình thịnh vượng). Bức tranh Đông Hồ gà trống, trên tinh thần đó, không chỉ đơn thuần mô tả con vật mà còn chuyên chở cả những ước vọng về một cuộc sống ấm no, an lành của người nông dân ngày xuân.

Thông điệp nội dung – lời chúc Tết và phẩm chất cao quý: Tranh dân gian Đông Hồ thường hàm chứa lời cầu chúc hoặc triết lý bình dân qua hình tượng và câu chữ, và bức “Gà trống” cũng không ngoại lệ. Hình ảnh chú gà trống gáy sáng tự thân nó đã là lời chúc cho sự tỉnh thức và khởi đầu thuận lợi. Hơn thế, con gà trống còn được dân gian gán cho “ngũ đức” – năm đức tính tốt của một bậc quân tử. Sách xưa có câu: “Gà trống có đủ văn, vũ, dũng, nhân, tín”. Quả vậy, nhìn vào con gà trống: chiếc mào đỏ tươi trên đầu tựa mũ cánh chuồn của quan văn – tượng trưng cho văn (vẻ đẹp văn hóa, văn minh); cặp cựa sắc ở chân như gươm giáo – tượng trưng cho võ (sức mạnh và khả năng chiến đấu); sự quyết liệt khi giao chiến bảo vệ đàn biểu hiện dũng (lòng dũng cảm); tập tính gọi cả đàn đến khi tìm được mồi thể hiện nhân (lòng nhân từ, biết quan tâm); và tiếng gáy đúng giờ mỗi bình minh thể hiện tín (sự đáng tin cậy, tín nghĩa). Những phẩm chất cao quý này làm cho gà trống trở thành biểu tượng của lòng dũng cảm và đức hạnh trong văn hóa Á Đông​. Do đó, tranh gà trống Đông Hồ không chỉ để trang trí cho đẹp mắt, mà còn ngầm giáo dục, nhắc nhở mọi người về những đức tính tốt cần noi theo, đặc biệt là với các bé trai. Thú vị là trong bộ tranh Vinh hoa – Phú quý nổi tiếng của làng Hồ, bức “Vinh hoa” vẽ cảnh em bé trai bụ bẫm ôm con gà trống bên chậu hoa cúc, phía dưới đề chữ “Vinh hoa” (vinh dự, rạng rỡ) – gửi gắm ước mơ có cậu con trai kháu khỉnh, sau này vinh hiển làm rạng danh gia đình​. Con gà trong trường hợp đó gắn liền với lời cầu chúc con cháu sau này đỗ đạt, thành công, mang đủ ngũ đức của người quân tử. Trở lại với bức tranh gà trống đơn thuần, nếu tinh ý ta sẽ thấy nhiều phiên bản tranh Đông Hồ gà trống có kèm theo dòng chữ Hán/Nôm mang ý nghĩa cát tường. Phổ biến nhất là hai chữ “Đại Cát” (大吉) xuất hiện gần hình con gà. “Đại cát” nghĩa là cát tường lớn, may mắn lớn, hàm ý chúc cho gia đình gặp nhiều phúc lớn trong năm mới​. Sự hiện diện của đôi chữ này (thường viết bằng lối chữ chân phương ngay trên nền tranh) bổ trợ thêm cho ý nghĩa của hình tượng gà trống – nó biến bức tranh thành một thông điệp chúc mừng năm mới rõ ràng: cầu chúc đại cát đại lợi, phúc lộc dồi dào đến với gia chủ. Ngoài ra, một số tranh gà trống có thể kèm câu thơ Nôm ngắn gọn ở mép tranh, ví dụ như những câu lục bát ca ngợi tiếng gà gáy hay mùa xuân, cũng nhằm nhấn mạnh ý nghĩa báo hiệu mùa xuân, thức tỉnh muôn loài của chú gà. Dù bằng hình ảnh hay chữ nghĩa, nội dung của tranh gà trống Đông Hồ luôn hướng tới thông điệp tốt đẹp: ca ngợi ánh sáng xua tan bóng tối, cầu chúc an lành thịnh vượng và đề cao phẩm chất cao quý. Đây chính là giá trị nhân văn khiến bức tranh được yêu thích và lưu truyền.

Giá trị văn hóa – lịch sử

Vị trí của tranh Đông Hồ trong mỹ thuật dân gian: Dòng tranh Đông Hồ là một trong những di sản mỹ thuật dân gian tiêu biểu nhất của Việt Nam, sánh ngang với tranh Hàng Trống (Hà Nội), tranh Kim Hoàng, tranh làng Sình, v.v. Xuất phát từ làng Đông Hồ (thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh) ven sông Đuống, tranh Đông Hồ có lịch sử lâu đời – theo sử liệu, nghề làm tranh đã hình thành tại đây từ thời Lê sơ (thế kỷ 15) và phát triển cực thịnh vào thế kỷ 18–19​. Khởi thủy là tranh khắc gỗ in trên giấy dó quét điệp, phục vụ nhu cầu trang trí trong dân gian, Đông Hồ nhanh chóng lan tỏa và trở thành một nét văn hóa đặc trưng mỗi dịp Tết đến. Những bức tranh được in hàng loạt trên giấy điệp với đề tài phong phú – từ con lợn, con gà đến cảnh sinh hoạt, truyện cổ – đã từng là món hàng bán rất chạy mỗi độ tháng Chạp về. Người xưa quan niệm “Tết đến, trong nhà không thể thiếu tranh Đông Hồ”, và đặc biệt tranh gà lợn là cặp đôi quen thuộc treo trên vách nhà ngày xuân. Có câu ca dao hiện đại hài hước: “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ – Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh – Mâm ngũ quả, trà tàu, rượu tỏ – Tranh gà, lợn Tết mới trở thành!” – đủ thấy tranh dân gian (nhất là tranh gà trống) đã trở thành một phần trong bộ “thực đơn” tinh thần ngày Tết của bao thế hệ. Tú Xương cũng từng nhắc đến tranh Tết trong thơ mình, minh chứng cho sức sống bền lâu của thú chơi tranh dân dã. Nhờ nội dung gần gũi, ý nghĩa tốt lành và giá rẻ, tranh Đông Hồ xưa kia phủ sóng khắp hàng vạn gia đình từ nông thôn đến thị thành​. Thậm chí, để kịp phục vụ Tết, các nghệ nhân Đông Hồ phải bắt đầu làm tranh từ giữa năm: “Để chuẩn bị Tết, người làm tranh phải khởi sự sáu, bảy tháng trước” – đủ thấy quy mô sản xuất và nhu cầu lớn của thị trường tranh dân gian thời xưa​.

Tranh Đông Hồ cũng được giới nghiên cứu đánh giá cao về mặt nghệ thuật và tư liệu xã hội. Không chỉ là vật trang trí, mỗi bức tranh Đông Hồ phản ánh sinh động thẩm mỹ truyền thống, triết lý dân gian và khát vọng nhân văn của người Việt​. Chủ đề tranh rất đa dạng: tranh chúc tụng (gà, lợn, đàn gà đàn lợn, cá chép… tượng trưng phúc lộc, sung túc), tranh phong cảnh sinh hoạt (mục đồng thổi sáo, đánh ghen, hứng dừa…), tranh truyền thuyết lịch sử (Thánh Gióng, Bà Triệu…), v.v. Mỗi bức tranh là một câu chuyện, một lời nhắn gửi mộc mạc mà sâu sắc, được truyền tải bằng hình ảnh giản dị, gần gũi. Riêng tranh gà trống thuộc dòng tranh “cát tường”, chuyên phục vụ Tết, thường được xếp vào loại tranh Chúc phúc (cầu may). Theo thống kê, “Gà đàn” (gà mẹ và đàn gà con) và tranh gà trống là một trong những mẫu tranh bán chạy nhất, được ưa chuộng nhất mỗi dịp năm mới​ – bởi người ta tin rằng treo tranh gà sẽ mang lại hạnh phúc, may mắn và thịnh vượng cho gia đình trong năm mới​. Ngày nay, nhận thức được giá trị to lớn của dòng tranh này, Nhà nước Việt Nam đã và đang nỗ lực bảo tồn, phục hồi làng nghề Đông Hồ. Bộ Văn hóa cùng tỉnh Bắc Ninh đã lập hồ sơ đề cử tranh dân gian Đông Hồ lên UNESCO để xét công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại​. Điều này khẳng định rằng tranh Đông Hồ không chỉ là tài sản của riêng người dân làng Hồ, mà đã trở thành di sản chung của dân tộc, cần được gìn giữ cho muôn đời sau​.

Kết hợp sơn mài hiện đại với phong cách dân gian cổ truyền: Trong bối cảnh hội nhập và phát triển của mỹ thuật Việt Nam thế kỷ 20–21, kỹ thuật sơn mài nổi lên như một chất liệu hội họa đặc thù và đáng tự hào. Việc các họa sĩ đương đại sử dụng sơn mài để tái hiện tranh Đông Hồ chính là một cách kết nối quá khứ – hiện tại đầy sáng tạo. Kỹ thuật sơn mài hiện đại (được các họa sĩ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương phát triển từ những năm 1930) kết hợp với motif dân gian cổ truyền đã tạo luồng sinh khí mới cho dòng tranh xưa. Tác phẩm gà trống sơn mài khắc mà ta đang phân tích chính là một ví dụ tiêu biểu. Nó giữ nguyên hồn cốt của tranh Đông Hồ (đề tài, bố cục, tạo hình) nhưng lại thổi vào đó chất liệu và kỹ xảo mới. Như phân tích ở trên, chất liệu sơn mài giúp hình ảnh quen thuộc trở nên lung linh hơn, màu sắc mới mẻ, sáng tạo hơn so với tranh giấy điệp truyền thống​. Các nghệ sĩ thuộc dự án “Mạch di sản” chẳng hạn, đã phục hồi và phát huy tranh dân gian bằng cách kết hợp kỹ thuật sơn mài truyền thống với nghệ thuật khắc, giúp những tác phẩm vốn quen trên giấy có một diện mạo hoàn toàn khác trên chất liệu sơn mài​. Điều này mang đến đời sống mới cho hội họa xưa, khiến nghệ thuật truyền thống được hồi sinh trong cuộc sống hiện đại​. Đồng thời, sự kết hợp ấy còn đưa tranh dân gian, chất liệu sơn mài đến gần hơn với công chúng trẻ hôm nay​. Quả thật, tại các triển lãm gần đây, những bức tranh Đông Hồ quen thuộc (như lợn, gà, chuột) khi “mặc áo sơn mài” đã thu hút mạnh mẽ sự chú ý của giới trẻ​. Rõ ràng, kỹ thuật sơn mài hiện đại đóng vai trò như một cầu nối, kết duyên quá khứ và hiện tại: nó làm sống dậy dòng tranh dân gian trong hình hài mới, đồng thời đem lại cho sơn mài một nguồn cảm hứng từ di sản ông cha. Sự giao thoa này mang ý nghĩa bảo tồn văn hóa trong thời kỳ mới – thay vì để tranh Đông Hồ nằm im trong viện bảo tàng, các họa sĩ đã “hiện đại hóa” nó, biến nó thành những tác phẩm nghệ thuật đương đại có tính ứng dụng và thẩm mỹ cao (trang trí nội thất, quà lưu niệm sơn mài…). Qua đó, thế hệ hôm nay vừa hiểu hơn về giá trị di sản, vừa trân trọng công sức sáng tạo của nghệ nhân xưa.

Đánh giá tổng thể

Kết nối truyền thống và hiện đại: Tác phẩm tranh Đông Hồ gà trống trên chất liệu sơn mài khắc có thể xem là một thành công tiêu biểu trong việc kết hợp truyền thống với kỹ thuật hiện đại. Sự thành công này trước hết nằm ở tính nguyên bản được tôn trọng: hình tượng con gà trống dân gian với mọi giá trị biểu cảm, biểu tượng của nó vẫn được giữ vững. Người xem có thể dễ dàng nhận ra “đúng là tranh Đông Hồ” qua bố cục, đường nét, tinh thần của bức tranh. Tuy nhiên, song song đó, tác phẩm lại mang hơi thở mới nhờ chất liệu sơn mài. Những hiệu ứng thị giác đặc biệt của sơn mài (màu sắc óng ả nhiều lớp, bề mặt sang trọng, độ bền màu cao) đã nâng tầm hình ảnh gà trống quen thuộc, khiến nó vừa gần gũi vừa mới lạ. Nếu coi tranh Đông Hồ giấy điệp như một giai điệu mộc mạc thôn quê, thì phiên bản sơn mài là bản phối khí mới lộng lẫy hơn nhưng vẫn trung thành với giai điệu gốc. Điều đó cho thấy sự giao thoa nhịp nhàng giữa hai loại hình: dân gian và hàn lâm, truyền thống và hiện đại. Tác phẩm đã chứng minh rằng di sản văn hóa hoàn toàn có thể thích nghi và tỏa sáng trong bối cảnh mới khi người nghệ sĩ biết kế thừa một cách sáng tạo.

Tác động thẩm mỹ và cảm xúc đối với người xem hiện nay: Bức tranh gà trống sơn mài gây ấn tượng thị giác mạnh mẽ nhờ sự rực rỡ và sang trọng của chất liệu, đồng thời khơi dậy nhiều cảm xúc hoài niệm nhờ đề tài truyền thống. Về thẩm mỹ, tranh tạo được điểm nhấn độc đáo trong không gian trưng bày: màu sơn mài lấp lánh dưới ánh sáng làm tranh như “phát sáng” từ bên trong, thu hút mọi ánh nhìn. Những mảng màu tương phản đỏ-đen-vàng-trắng trên thân gà cùng bề mặt sơn mài bóng loáng đem lại cảm giác vừa cổ điển, vừa hiện đại cho tác phẩm. Nhiều bạn trẻ khi ngắm nhìn tác phẩm đã bị cuốn hút bởi sự kết hợp hài hòa giữa mỹ thuật truyền thống và phong cách thể hiện mới​. Không chỉ “đã mắt”, tranh còn gợi cảm xúc ấm áp, thân thuộc. Hình ảnh con gà trống gáy sáng có lẽ gợi nhắc người xem về ký ức Tết xưa, về hình bóng những bức tranh dân gian giản dị trong ngôi nhà ông bà. Điều này đánh động vào niềm tự hào văn hóa dân tộc: ta thấy trân trọng hơn những giá trị ông cha truyền lại, đồng thời cảm nhận được vẻ đẹp trường tồn của nó khi khoác lên diện mạo mới. Với khán giả lớn tuổi, tác phẩm có thể đem đến sự bâng khuâng hoài niệm; với khán giả trẻ, nó lại mang đến sự thích thú, ngạc nhiên khi lần đầu được tiếp xúc di sản theo cách tân kỳ. Tất cả những cung bậc cảm xúc đó đều quy về một điểm: sự rung động trước cái đẹp và ý nghĩa mà tác phẩm chuyển tải.

Tóm lại, tranh Đông Hồ gà trống sơn mài khắc là một minh chứng sống động cho sức sống của nghệ thuật dân gian Việt Nam trong dòng chảy đương đại. Tác phẩm không chỉ nổi bật về mặt kỹ thuật và hình thức thẩm mỹ, mà còn giàu giá trị biểu tượng, nhân văn. Nó cho thấy sự thành công trong việc kết nối truyền thống với hiện đại, làm mới di sản mà không làm mất gốc. Đứng trước bức tranh, người xem vừa được chiêm ngưỡng vẻ đẹp nghệ thuật (màu sắc, bố cục, chất liệu), vừa thấm thía ý nghĩa văn hóa sâu sắc (biểu tượng gà trống và lời chúc tụng đầu năm). Sự kết hợp tài tình này khiến tác phẩm có sức sống lâu bền: vừa đáp ứng được thị hiếu thẩm mỹ ngày nay, vừa bảo tồn và lan tỏa được tinh hoa mỹ thuật dân gian. Trong bối cảnh xã hội hiện đại, một tác phẩm như thế chắc chắn đóng góp vào việc giữ gìn bản sắc dân tộc, đồng thời làm phong phú thêm đời sống mỹ thuật nước nhà. Nhìn chung, bức “Gà trống” sơn mài khắc đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh kép của mình – vừa là một tác phẩm nghệ thuật đẹp, vừa là một nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại – để lại ấn tượng thẩm mỹ sâu đậm và cảm xúc tốt lành trong lòng người thưởng ngoạn.